Ze zeggen altijd dat je je als kunstenaar moet blijven ontwikkelen. Je moet eeuwig fris en fruitig uit de hoek komen en mag je nimmer herhalen. Anders heb je je beste tijd gehad en had je beter op je hoogtepunt kunnen stoppen, wat je niet gedaan hebt, want je bent tenslotte nog steeds aan de slag. Je moet er ook altijd uitzien alsof je net gewassen en gestreken bent en je mislukkingen mogen alleen bestaan als ze later zijn afgetopt met een eclatant succes.
De eerste dingen die je maakt zijn de woorden die voor op de tong liggen. Wat er het eerst in je op komt, wat je, zonder er bij na te (hoeven) denken, gewoon op papier slingert. Of in de ether. Die je aan elkaar knoopt van het eerste dat je aantreft als je een keertje bij jezelf naar binnen kijkt. De brandstof komt van jeukende vingers.
Popmuzikanten klagen over hun tweede album en schrijvers over hun tweede roman. Het eerste kwam vanzelf. En daar kregen ze lovende reacties op. Toen was er ineens een verwachting geschapen voor een tweede album of boek. Dat moet net zo urgent worden en het liefst nog beter dan het eerste. Hoe doe je dat? Durf je dan nog wel? Ook als de eerste spontane inval achter de rug is? Misschien is juist de tweede impuls wel beter. Je komt wat losser in de materie te zitten. Je kunt iets beter nadenken bij je tweede deel. En je derde en vierde deel. Je hebt al een beetje ervaring en kunt iets bewuster keuzes maken, misschien. Of je gaat op zoek naar dezelfde bron en als je die weet te vinden duik je er weer in.
Na jaren, als je je eigen handschrift kent, je eigen stem, je eigen binnenwereld, dan kun je in ongekende intimiteit en soepelheid dingen maken en doen. Als je geluk hebt en niet teleurgesteld, leeggeroofd of anderszins opgebruikt bent door het leven zelf.
Aan het eind is er de allerlaatste oprisping van creativiteit. Niet meer met veel kracht gemaakt, maar met ervaring en nog steeds met souplesse. Composities knippen uit papier als schilderen niet meer gaat, zoals Henri Matisse deed. Een kort stukje schrijven voor de krant als het zo uitkomt, in plaats van iedere week, zoals Remco Campert nu doet. Een zachtere steen om in te hakken, geen deadlines meer. Doorgaan op kleinere schaal en met materialen waarvoor je niet van je stoel hoeft op te staan. Zo ga ik het doen. Als het niet anders kan.
