In de intensieve veehouderij en in dierentuinen wordt veel aandacht besteed aan dierenwelzijn. We willen de dieren niet alleen opeten, respectievelijk bewonderen vanaf een veilige afstand, we willen ook graag dat ze gelukkig zijn. Dus in plaats van in een kaal hok maken we een verrijkte omgeving voor ze. Deze term heb ik niet verzonnen, het is een bestaande uitdrukking bij in gevangenschap gehouden dieren: gedragsverrijking. Kippen moeten kunnen scharrelen en zandbaden nemen. Varkens moeten kunnen wroeten. Konijnen moeten kunnen springen, graven en spelen. En we doen erg ons best om het ze naar de zin te maken. We willen dat ze zich kunnen gedragen naar wie ze zijn en uitdrukking geven aan hun kippenziel, varkensziel en konijnenziel. Dat verlaagt de stressniveaus en maakt de dieren gelukkiger en minder vatbaar voor ziektes. En de omgeving moet uitnodigen om al die natuurlijke dingen te doen.
Ik heb ook een gedragsverrijkte omgeving voor mezelf gemaakt. Ik ga naar mijn atelier, want daar kan ik allerlei natuurlijk gedrag tentoon spreiden: ik kan me vuil maken, dingen van straat slepen en op een stapel leggen, dingen maken die er nog niet waren, heel diep nadenken over het leven, dingen tillen en verplaatsen, met mijn hele lijf werken aan een beeld en me zo in het zweet werken, tactiel met materialen in de weer zijn, omgaan met frustraties als iets faliekant mislukt, me verwonderen over hoe iets toch anders wordt dan ik had bedacht, genieten van per ongeluk prachtige dingen, verf op een nette broek spatten.
Het maken van kunst, maar ook het beschouwen en meemaken van kunst die anderen maken, zorgt op zoveel manieren en niveaus voor beweging, beleving en expressie. Van zintuiglijke ervaring tot abstracte ideeën over het leven: het is tegelijkertijd aanwezig in kunst. Soms ervaar je het een en soms het ander. Kunst zorgt voor een verrijkte omgeving voor mensen, zowel bij het beoefenen als bij het consumeren ervan. Je voelt je meer mens als je zingt of naar een concert gaat, een gedicht schrijft of een roman leest, een schilderij maakt of in een museum loopt. Voor het verrijkende effect hoeft je er niet eens goed in te zijn of er verstand van te hebben. Je mensenziel krijgt adem- en bewegingsruimte.
