“Ik snap eigenlijk niet hoe dat werkt, een e-reader”, zegt ze tegen me. Ze is 86, dus ik vind het min of meer vanzelfsprekend dat ze dat niet begrijpt. Ze vertelt me hoe het haar is uitgelegd: “Dus je gaat op de computer naar internet. Daar koop je een boek. Dat zet je op je computer, van je computer op je e-reader en dan kun je het lezen. Maar ik snap het helemaal niet.” “Toch klopt die uitleg helemaal,” zeg ik, “dat is precies hoe het gaat”.
Omdat ik denk dat zij denkt, dat een e-book van de ene computer naar de andere wordt verplaatst, zoals een boek uit de bibliotheek naar een nachtkastje, voeg ik er nog een uitleg aan toe: “Bij computers worden iedere keer kopietjes gemaakt. Het boek staat op een computer die internet heet, die stuurt een kopietje naar je eigen computer en dan zet je een kopietje op je e-reader. Aan die computers en die e-readers verandert verder niets, die blijven gewoon hetzelfde.” Ik hoor wat ik zeg en weet al dat ik het niet makkelijker, maar juist onbegrijpelijker maak. “Jaja”, zegt ze, wat de enig juiste reactie is. “Hoe dat dan van de ene naar de andere computer gaat is weer een ander verhaal”, zeg ik. “Dus dat neem je gewoon zo aan”, zegt ze, “je bent eraan gewend dat het zo werkt.”
Dat een lamp aan gaat als je op een knop drukt is gewoon. Toen televisiebeelden vroeger werden opgevangen met een antenne op het dak, was dat ook geen filosofisch probleem. Maar een boek door de computer, dat gaat te ver. Dat is als een smurf door een waterkraan.
Op de middelbare school had ik natuurkunde. Daar werd de vlucht van een bal door de lucht beschreven als parabool, die we dan net toevallig bij wiskunde hadden behandeld. Wat was het bevredigend dat de wereld zich met wiskunde liet beschrijven. In ieder geval die vliegende bal.
Een jaar later kwam de kwantummechanica aan de orde. Ja jongens, licht doet zich soms aan ons voor als golf en soms als deeltje. Ik was verontwaardigd: het kan niet én het een én het ander zijn. Ik deed mijn best me licht voor te stellen als deeltje en golf tegelijk, maar dat lukte niet. Ik dacht dat ik het niet snapte omdat ik het me niet voor kon stellen. Pas veel later begreep ik dat niemand zich dat voor kan stellen, en dat dat ook niet hoeft. Hadden ze dat er maar bij gezegd.
